6760 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunun 6. maddesinde yer alan tanımı ile marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mal veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlayan işaretlerdir. Marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dahil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve mal veya ambalajların biçimi olmak üzere her işaret marka olabilir.
Marka Tescilinde Mutlak Ret Nedenleri
Marka tescilinde mutlak ret nedenleri Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 5. Maddesinde sayılmıştır ve maddede sayılan işaretler marka olarak tescil edilemez. Mutlak ret nedenleri Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından re ’sen gözetileceği gibi yayına itiraz sırasında üçüncü kişiler de mutlak ret nedenlerine aykırılık bulunduğunu ileri sürebilecektir.
Kanunda sayılan şu işaretler marka olarak tescil edilemez:
1.1- SMK 4. Maddesi kapsamında marka olamayacak işaretler: SMK 4. Maddesi kapsamında bir işaretin marka olabilmesi öncelikle sicilde tasvir edilebilir olması şarttır ayrıca ayırt edicilik vasfına sahip olmalı ve işaret sicilde gösterilebilir olmalıdır. Örneğin günümüz teknolojisi ile kokunun sicilde gösterilebilirliği bulunmadığından, kokuların tescili bizim hukukumuz açısından mümkün olmayacaktır ancak bu konu doktrinde tartışmalı bir konu olup Amerika’da tescil edilmiş olan koku markaları bulunmaktadır. [1]
1.2- Ayırt edici niteliğe sahip olmayan işaretler: Tescil edilen marka bakımından herhangi bir ayırt edici özelliği bulunmayan bir işaret ilgili marka sınıfında marka olarak tescil edilemeyecektir. Söz konusu duruma örnek vermek gerekirse bir çay üreticisi “çay” ibaresini marka olarak tescil ettiremeyeceği gibi buna ilişkin bir görsel ile yapacağı tescil talebi de ilgili sınıf bakımından reddedilecektir.
1.3- Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş̧ ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış̧ marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler: “Ayırt edilemeyecek kadar benzerlik” noktasında herhangi bir benzerlik değil, daha önce tescil edilmiş bulunan marka ile ayırt edilemeyecek derecede bir benzerlik söz konusu olması gerekir, diğer bir anlatımla ortalama düzeydeki tüketiciler üzerinde bıraktıkları izlenimin hemen hemen aynı olması gerekir. “Aynı” kavramı ise açıklama gerektirmeyecek şekilde açıktır ancak markalarının büyüklüğü veya yazı stili gibi çok ufak farklılıklar, aynılık durumunu etkilemeyecektir.
1.4- Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ya da hizmetlerin diğer özelliklerini belirten işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler: Yabancı mevzuatta (m.4/I-c, 2015/2436 sayılı AB Yönergesi, §8 Abs. 2 Nr. 2 Alman MarkenG) bu işaretlere serbest bırakılması gereken işaretler denmektedir. Bu husus diğer başlık altında daha detaylı anlatılacaktır.
1.5- Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek, sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler: Serbest bırakılması gereken işaretlerin devamı hükmündedir ve bu işaretlerin her bir somut olaya göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu hüküm anlamında bir işaretin marka olup olamayacağından çok, işaretin belirli mal ve hizmetler bakımından tescil edilebilirliği incelenecektir. Örneğin bu kapsamda “avukat” kelimesi meslek adları ile ilgili alanlarda tescil edilemeyecektir.
1.6- Malın doğası gereği ortaya çıkan şeklini ya da başka bir özelliğini veya teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan veya mala asli değerini veren şeklî ya da başka bir özelliğini münhasıran içeren işaretler: Maddede sayılan şartlardan herhangi birinin sağlanması yeterlidir keza hükmün lafzından yalnızca mallar için uygulanacağı açıkça anlaşılmaktadır. Malın doğal şekli gereği ortaya çıkan şekillere örnek olarak bir meyvenin doğal şekli gösterilebilir.
1.7- Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak işaretler: Malın kalitesi, üretiminde kullanılan maddesi gibi özellikleri bakımından yanıltıcı olabilecek işaretlerin tescili mümkün olmayacaktır. Örneğin organik olmayan fabrikasyon üretimi bir mal için ‘’organik’’ ibaresi yanıltıcı olarak değerlendirilebilecektir. Bu noktada önemli olan halkın gerçekten yanılma ihtimalinin olup olmadığının değerlendirilmesidir. Değerlendirmede ise ilgili tüketici kesimin özellikleri ile mal ve hizmetin niteliği de dikkate alınır.
1.8- Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesine göre reddedilecek işaretler: Bu hükme göre kısaca hükümranlık işaretleri (devletlere ait bayraklar, devletlere ait işaret ve amblemler, hanedan armaları, bayrakları ve diğer ülke amblemleri, resmi kontrol ve teminat belirten resmi işaretler ve ayar damgaları, Uluslararası Hükümetlerarası Örgütlere ait işaretler) marka olarak tescil edilemeyecektir.
1.9- Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesi kapsamı dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş diğer işaretler ile yetkili mercilerce tescil izni verilmemiş olan armaları, nişanları veya adlandırmaları içeren işaretler: Bu kapsamda YİDK’nın 2013-M-3337 sayılı Kararında Mustafa Kemal ATATÜRK’ün imzası ve resmini içeren marka başvurusu bu madde gereğince reddedilmiştir. Aynı şekilde devlet büyüklerinin, tanınmış tarihi kişiler ve tarihi eserler gibi halka mal olmuş tarihi, kültürel değerleri içeren işaretler kullanılarak yapılacak başvurular bu madde kapsamında reddedilecektir.
1.10- Dini değerleri veya sembolleri içeren işaretler ile kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretler: Peygamberlerin isimleri, dini kutsal kitaplar gibi dini terim veya sembol olarak kullanılan ibareler ile toplumun genel ahlakına ters düşen, suça teşvik edebilecek veya küfür hakaret içeren ibare ve şekiller de bu hüküm kapsamında tescil edilemeyecektir.
1.11- Tescilli coğrafi işaretten oluşan ya da tescilli coğrafi işaret içeren işaretler: Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından daha önceden tescil edilmiş bulunan bir coğrafi işaretten oluşan veya tescilli bir coğrafi işareti içeren işaretlerin de marka olarak tescili mümkün olmayacaktır.
Ancak bir istisna olarak, marka başvurusu daha eski tescil tarihli marka sahibinin başvurunun tescili için açıkça muvafakatini gösterir noter onaylı belgenin Türk Patent ve Marka Kurumu’na sunulması durumunda marka tescili başvurusu, 1.3’te sayılan duruma göre reddedilemez. Muvafakatnameye ilişkin ayrıntılar ise SMK Yönetmeliğinin 10. Maddesinde düzenlenmiştir.
DİPNOTLAR
[1] (1) i. Sentetik yağlar için 26/06/2001 tarih ve 2,463,044 tescil numaralı kiraz kokusu tescili
- Ayakkabılar, sandallar, flipflop terlikler ve flipflop çantalar için 16/06/2015 tarih ve 4,754,435 tescil numaralı sakız kokusu tescili
KAYNAKÇA
- Marka Vekilliği Sınavına Hazırlık Prof. Dr. Hayrettin Çağlar, Doç. Dr. Burçak Yıldız, Dr. Dilek İmiroğlu 2023 Adalet Yayınevi
- Fikri Mülkiyet Çalıştayı Bildiriler Kitabı 16-22 Aralık 2019
- Sınai Mülkiyet Kanunu
- Sınai Mülkiyet Kanunu Yönetmeliği
