Araç değer kaybı tazminatı talebi araç sahiplerinin hayatın akışı içerisinde karşılaşması muhtemel trafik kazası sonucu talep edeceği tazminat türlerinden biridir. Yaşanılan küçük veya orta çaplı hasara sebebiyet veren bir trafik kazası araç sahiplerinin yüksek maliyetlere katlanmasına sebep olmaktadır. Bu konuda araç sahiplerinin, haklarını bilmesi oldukça önemlidir.
Bu kasamda zorunlu trafik sigortası (ZMMS), olası bir kaza ihtimaline karşı araç sahiplerine bir güvence sunar. Zorunlu Mali sorumluluk Sigortası kısaca ZMMS, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 91. Maddesi uyarınca motorlu araç işletenlerinin yaptırmakla yükümlü olduğu zorunlu bir sigortadır. Bu sigorta, sigortalının değil, üçüncü kişilerin uğradığı zararları karşılamayı amaçlar. Dolayısıyla trafik kazasında asli kusurlu olmayan veya daha az kusurlu olan tarafın aracında meydana gelen değer kaybı veya onarım giderleri, kusurlu aracın ZMMS sigortacısından talep edilebilir. Bu noktada önemli olan kazanın meydana gelmesinde talepte bulunacak araç sürücüsünün asli kusurlu olmamasıdır.
1- Trafik Kazasında Kusur Oranı ve Kaza Tespit Tutanağına İtiraz
Trafik kazalarında kusur oranı, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde belirtilen kuralların ihlaline göre belirlenmektedir. Kaza tespit tutanağına göre kazanın oluşum şekli ve anlatımları araç sürücülerinin kusurlarının belirlenmesinde etkilidir. Bu bakımdan kaza tespit tutanağı özenli hazırlanması gereken bir evraktır.
Kaza tespit tutanağı trafik polislerince hazırlanabileceği gibi sürücüler için önceden hazırlanmış formların doldurulması sureti ile de oluşturulmaktadır. Genellikle kaza tespit tutanağı formları, ufak çaplı maddi hasarların yaşandığı kazalarda taraflar arasında tutanağın doldurularak imzalanması sureti ile kullanılmaktadır. Ayrıca Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi tarafından oluşturulan Sigortam360 adlı mobil uygulama ile mobil kaza tespit tutanağı oluşturulması mümkündür. Bu uygulamanın da cep telefonlarına yüklenilerek kullanılması, araçta kaza tespit tutanağı formu bulundurma zahmetine katlanmadan dijital kaza tespit tutanağı oluşturulmasına olanak tanımaktadır.
Kusur belirlemesinde tutanağın önemi büyük olduğundan tutanak düzenlenirken yapılan hataların hak kayıplarına sebebiyet vermesi mümkündür. Hatalı düzenlendiği düşünülen tutanaklara karşı tarafların itiraz hakkı bulunmaktadır. Kaza tespit tutanağına karşı itiraz süresi 5 gündür. Bu itiraz hakkı Sigorta Bilgi Gözetim Merkezi’nin resmi sitesinin (https://www.sbm.org.tr/) Hizmetler sekmesinde yer alan “Kaza Tespit Tutanağı Sorgulama ve İtiraz ” bölümünden yapılabilmektedir. Ayrıca bu kısımda kusur oranı sorgulaması da yapılabilmektedir.
2.1- Maddi Hasarlı Trafik Kazasından Kaynaklı Başlıca Zararlar
Öncelikle belirtmek gerekirse trafik kazalarında kaynaklı ölüm yahut bedensel yaralanmalar nedeniyle uğranılan zararlar bu yazının kapsamı dışında olup bu husus ayrı bir inceleme konusu oluşturmaktadır. Yazımızın konusunu trafik kazası kaynaklı aracın uğradığı maddi hasarları kapsadığını belirtiriz.
Bu bakımdan trafik kazası kaynaklı aracı hasar gören araç sahibinin uğradığı zararlar şu şekildedir;
- Aracın tamir masrafları ve gerekli ise değişen parça masrafları
- Aracın onarımda kaldığı süreçte araç mahrumiyet bedeli/İkame Araç Bedeli
- Araç değer kaybı zararı
Genellikle uygulamada aracın tamir masrafları ve değişen parça giderleri sigorta şirketi tarafından doğrudan aracı tamir eden teknik servise ödenmesi şeklinde gerçekleşmektedir. Bu bakımdan bu zarar kalemi genellikle dava konusu edilmemektedir.
Araç mahrumiyet bedeli, araç sahibinin aracın tamirde kaldığı süreçte aracı kullanamamasından kaynaklanan ekonomik zararını ifade etmektedir. Bu süreçte onarım gören aracın yerine ikame bir araç kiralanmasına gerek yoktur. Yargıtay içtihatlarına göre ikame araç bedeli, aracın kullanılamamasından doğan bir zararı ifade ettiğinden araçtan mahrum kalınan zarar, bu süreçteki aracın ekonomik katkısına göre belirlenmektedir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus ikame araç bedeli ZMMS kapsamında olmadığından sigorta şirketi yerine karşı taraftan istenebilecek bir zarar kalemidir. Ayrıca zarar gören aracın kasko sigortası da var ise bu sigorta poliçesinde ikame araç imkânı sağlanıp sağlanmadığı da karşı taraftan talepte bulunmadan araştırılması gereken hususlardır.
Araç değer kaybı zararı ise aracın tamir görmesi nedeniyle piyasa değerindeki bir düşüş yaşamasından kaynaklı uğranılan zararlardır. Araç değer kaybı zararları, yazımızın asıl konusunu oluşturduğundan aşağıda daha detaylı olarak değerlendirilmiştir.
2.2- Araç Değer Kaybı Kavramı ve Zararın Belirlenmesi
Araç değer kaybı, bir aracın kaza sonucu onarılmış olması nedeniyle ikinci el piyasa değerinde meydana gelen düşüşü ifade eder. Kaza geçiren bir araç, ne kadar iyi onarılırsa onarılsın, piyasada ‘hasarsız’ bir araca kıyasla daha düşük bir değere sahip olur. Bu durum, kaza nedeniyle aracın orijinal bütünlüğünün bozulması sonucu olarak aracın güvenlik, estetik ve teknik özelliklerinin olumsuz etkilenmesi ile ilgilidir.
Araç değer kaybının hesaplanmasında; aracın markası, modeli, yaşı, kilometresi, daha önce hasar görüp görmediği, kazanın niteliği ve onarım şekli dikkate alınır. Örneğin düşük kilometreli, yaşı küçük olan ve henüz kaza geçirmemiş araçların uğrayacağı değer kaybı tazminatı tutarı, daha eski model ve kilometresi yüksek araçlara kıyasla daha fazla olarak belirlenmektedir. Yahut aracın onarımında orijinal parça yerine muadil parça kullanılması da değer kaybını artıran hususlardandır. Aracın onarımı yapılırken imkân dâhilinde orijinal parça kullanılması gerekmekte olup muadil parça kullanımı halinde sigorta şirketinin araç sahibini bu hususta bilgilendirmesi gereklidir.
Araç değer kaybı zararı, trafik kazasından kaynaklı diğer zararlar gibi Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarının ekinde gösterilen şekilde hesaplama yapılmaktadır. Buna göre hesaplama aşağıdaki formüle göre aracın piyasa değeri esas alınarak araçla ilgili diğer verilerin kat sayılarının çarpımı ile bulunur.[1]
3. Zararı Tazmin Aşamaları
3.1 Sigorta Şirketine Başvuru
Araç değer kaybı zararının dava yahut tahkim yoluyla talep edilebilmesi için öncelikle sigorta şirketine yazılı bir bildirimde bulunulması ve meydana gelen zararın tazmininin talep edilmesi gerekmektedir. Bu bildirim hem Karayolları ve Trafik Kanunu hem de Sigortacılık Kanununda yer alan bir düzenlemedir. Ancak bu iki mevzuat arasında ufak bazı farklılıklar mevcut olup bunlar yapılacak başvurularda önemlidir. Şöyle ki;
Karayolları Trafik Kanunu m. 97’ye göre; zararın öncelikle sigorta şirketinden talep edilmesi akabinde sigorta şirketinin bu başvuruya 15 gün içerisinde yanıt vermemesi yahut tazminat tutarında uyuşmazlık oluşması halinde dava yoluna gidilebileceğini ifade ederken 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu m.30/13’e göre bu süre 15 iş günü olarak ifade edilmiştir. Uygulamada Sigorta Tahkim Komisyonu bu süreyi Sigortacılık Kanununda belirtildiği şekliyle iş günü olarak kabul etmektedir.
Ayrıca sigorta şirketine yapılan bu başvuruda değer kaybı talebi ile birlikte iletilmesi gereken bazı evraklar mevcut olup bunlar şu şekildedir;
- Trafik Kazası Tespit Tutanağı resmi tasdikli sureti veya taraflar arasında tutulmuş kaza tespit tutanağı, varsa ifade tutanakları veya görgü tespit tutanakları,
- Mağdur araca ait ruhsat,
- Varsa hasarlı araca ve kaza yerine ait fotoğraf ve görüntüler,
- Mağdur araç sahibine/zarar gören üçüncü şahsa ait banka hesap bilgileri (banka – şube adı, Iban numarası).
- Değer kaybı talep beyanı(ayrıca bu talep beyanına sigorta şirketine iletildiğini gösterir gönderi evrakları da eklenmelidir.)
- Maddi hasara ilişkin ekspertiz yapıldıysa eksper raporu şeklindedir.
3.2 Dava Aşaması veya Tahkim Komisyonuna Başvuru
Sigorta şirketine yapılan yazılı başvuru sonrasında sigorta şirketince herhangi bir ödeme yapılmaz yahut eksik ödeme yapılırsa zarar gören şu dava yollarını tercih edebilir:
a) Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru
Sigorta Tahkim Komisyonu, sigorta uyuşmazlıklarında hızlı ve pratik çözüm sunan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Tahkim sürecinin adli yargıda görülen davalara göre daha az masraflı ve daha kısa sürede sonuçlanması da bu uyuşmazlık çözüm yönteminin daha çok tercih edilme sebebini oluşturmaktadır. Bu nedenle araç değer kaybı talepleri uygulamada sıklıkla Sigorta Tahkim Komisyonu başvurusuna konu edilmektedir. Ancak tahkim yargılamasında hakemlerin yapacağı inceleme dosya üzerinden olacağı için talepte bulunan başvurucunun evraklarını ve iddialarını kanıtlayan olguları iyi bir şekilde delillendirmiş olması gerekmektedir. Ayrıca belirtmek gerekirse Komisyon başvuruları yalnızca sigorta şirketi aleyhine yapılabilmekte olup hasardan sorumlu şahıslardan zararın tazmini istemleri için adli yargıda dava yoluna gidilmesi gerekir.
Tahkim komisyonu başvuru, Sigorta Tahkim Komisyonu resmi internet sitesindeki “online işlemler” bölümünde yer alan “başvuru yap” sekmesi ile e devlet şifresi ile giriş yapılarak yapılabilmektedir. Bu bölümde uyuşmazlığa dair delil ve belgelerin de sisteme yüklenmesi gerekmektedir. Yapılacak inceleme dosyaya sunulan evraklar üzerinden yapılacağı için başvuru yapılırken sisteme girilen bilgilerin doğruluğuna dikkat edilmeli ve yüklenilen evraklar kendi başlıkları altında sisteme yüklenmelidir.
Tahkim komisyonuna yapılacak başvuru Komisyonun resmi internet sitesi yanı sıra uyuşmazlığa dair dosya ile birlikte tahkim başvuru formunun doldurularak komisyonun adresine posta ile gönderilmesi sureti ile de yapılabilmektedir.
Komisyona yapılan başvurudan sonra ön inceleme aşamasını geçen dosyalarda hakem ataması yapılır. Yönetmeliğe göre dosyaya hakem atandıktan sonra hakem kararını dört ay içerisinde vermesi gerekmektedir. [2]
Tahkime yapılan başvurudan sonra dosyanın ön inceleme aşamasında evrak eksikliği yahut başvuru ücreti eksikliği gibi nedenlerle Tahkim Komisyonu tarafından incelemeye alınmayacağı tespit edildiği takdirde başvuru ücretinin yarısı başvuru sahibine iade edilir.[3]
Tahkim yargılamasında bazı süreler mahkemelerde görülen davalara göre oldukça kısa olabilmektedir. Örneğin dosyada bilirkişi ücreti ödemesi için ara kararın başvuranın mail adresine tebliği akabinde üç veya beş iş günü süre verilmektedir. Yine aynı şekilde rapora itiraz süreleri de kısa tutulmaktadır.
Ayrıca Tahkim yargılamasında verilen kararlara itiraz ve temyiz için öngörülen parasal sınırlar ile adli yargıdaki sınırlar farklılık arz etmektedir. 21/05/2025 tarihi itibariyle 28.000TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda hakem kararı kesindir, 300.000TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda hakem kararına itiraz hakkı mevcut olmakla birlikte kararı temyiz edebilmek için uyuşmazlık tutarının 300.000TL’nin üzerinde olması gerekmektedir. Ayrıca uyuşmazlığa tek hakem yerine hakem heyeti görevlendirilmesi için parasal sınır 96.000TL olarak belirlenmiştir. Bu tutarı aşan uyuşmazlıklar için hakem heyeti ataması zorunludur.
b) Adli Yargıda Dava Açmak
Araç değer kaybı nedeniyle adli yargıda açılacak davalarda talep birden fazla kişiye yöneltilebilmektedir. İlk olarak zararın tazmini kusurlu aracın zorunlu trafik sigortasını yapan sigorta şirketinden talep edilebilir. Bu durumda dava Asliye Ticaret Mahkemesinde görülmektedir. Ayrıca uğranılan zararın tazmini için TBK haksız fiil hükümleri gereği araç sahibi ve sürücüye karşı dava açılması da mümkündür. Bu şekilde açılacak dava, araç sahibi ile araç sürücüsüne yöneltilecekse ve davaya sigorta şirketi dâhil edilmeyecekse dava Asliye Hukuk Mahkemesinde görülür. Ancak bu talepler hem sigorta şirketine hem de kusurlu araç sahibi ile araç sürücüsüne karşı açılması halinde davada Asliye Ticaret Mahkemesinde görülür.
Sigorta şirketleri aleyhinde adli yargıda açılacak davalarda da Sigortacılık Kanunu gereği ilgili sigorta kuruluşuna başvuru zorunlu olup bu başvurunun yapılmaması davanın usulden reddine neden olur.
Karayolları Trafik Kanunu 110/2’ye göre yetkili mahkeme, kazanın gerçekleştiği yer mahkemesi olabileceği gibi sigortacının şubesinin veya sigorta sözleşmesini yapan acentenin bulunduğu yer mahkemelerinde de açılabilmektedir.
c) Zamanaşımı
Trafik kazası hukuken haksız fiil olarak nitelendirilmekte olup haksız fiilde kabul edilen genel zamanaşımı trafik kazasından kaynaklı taleplerde de uygulanmaktadır. Trafik kazası nedeniyle talep edilecek değer kaybı gibi zarar kalemleri kaza tarihinden itibaren iki yıllık bir zamanaşımına tabidir. 2918 sayılı Karayolları ve Trafik Kanunu 109. Maddesine göre “Motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar.” denilmektedir.
Trafik kazası kaynaklı araçta oluşan zararların tazmini için kazadaki sorumluların ve zararın varlığının öğrenildiği kaza tarihi ile itibari ile zamanaşımı başlamaktadır.
5. Yargıtay Uygulamaları
Yargıtay kararlarına göre araç değer kaybı, sigorta şirketinin ZMMS poliçesinden doğan sorumluluğu kapsamındadır. Sigorta şirketi, poliçe limitleri dahilinde ödeme yapmakla yükümlüdür. Değer kabı zararının hesabında aracın yaşı ve kilometresi gibi hususlar dikkate alınsa da bu kriterler zararın tamamen reddi için gerekçe olamaz. Örneğin, Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin bir kararında, 11 yaşındaki ve 200.000 km’deki aracın bile kaza nedeniyle değer kaybına uğrayabileceği belirtilmiştir. Bu da, yaşlı araçların tamamen değer kaybı dışında bırakılmasının hukuka aykırı olduğunu ortaya koymaktadır.
“Hükme esas alınan bilirkişi raporunda aracın tamirinin ekonomik olup olmadığı, perte ayrılmasının gerekip gerekmediği değerlendirilmeden dava konusu aracın aracın 11 yaşında olması belirtilerek araçta değer kaybı oluşmayacağı belirlenmiştir. Mahkemenin hükme esas aldığı bilirkişi raporunda araç değer kaybı hesaplaması doğru yapılmamıştır. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda araçtaki değer kaybının tespiti, Dairemizce değer kaybının belirlenmesi hususunda esas alınan, aracın kaza tarihindeki hasar görmemiş 2.el piyasa değeri ile kazadan sonra onarılmış haldeki 2.el piyasa değeri arasındaki fark kriterine uyulmaksızın genel bir değerlendirme yapılarak sağlanmıştır.
Araçta meydana gelen değer kaybının; aracın serbest piyasa koşullarına göre kaza tarihi itibariyle hasarsız haldeki ikinci el rayiç değeri ile aracın markası, modeli, hasar miktarı ve hasarlı kısımların özelliği dikkate alınarak tamir edildikten sonraki rayiç değeri tespit edilip bu iki miktar arasındaki azalmaya (farka) göre hesaplanması gerekir… davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA,” (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2016/7272 E. , 2017/867 K.)
Ancak yine de aracın kilometresi ve yaşı gibi araç özelliklerinin tazminat miktarını belirlediğini ve kilometresi yüksek ve eski model araçlar için hesaplanacak değer kaybının daha düşük olacağını unutmamak gerekir.
6. KISACA
Zorunlu trafik sigortası, trafik kazası sonrası üçüncü kişilerin zararlarını teminat altına alarak hem mağdurların korunmasını hem de sosyal düzenin sağlanmasını amaçlar. Bu kapsamda talep edilecek araç değer kaybı ve onarım giderleri, sigorta şirketinden tazmini istenilen zarar kalemleridir. Uygulamada sigorta şirketleri onarım bedellerini doğrudan teknik servise ödemekte ancak araç değer kaybı için sigorta şirketine ayrıca başvuru yapılması gerekmektedir. Sigorta şirketine başvuru sonrası ödeme yapılmaması halinde ise dava veya tahkim yolları kullanılabilir. Yazımızda da anlatıldığı gibi Tahkim Komisyonuna başvurmak, pratikliği ve kısa sürede sonuç vermesi sebebiyle uygulamada daha çok tercih edilmektedir.
KAYNAKÇA
- 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu
- 5664 sayılı Sigortalar Kanunu
- Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmelik
- https://karararama.yargitay.gov.tr/ sitesi
- 21/05/2025 tarihli ve 32906 sayılı Resmi Gazete (Parasal Sınırlar)
- [1] Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- [2] Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmelik
- [3] Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmelik
Av. Esra DOĞDU
Araç değer kaybı tazminatı talepleriniz ile ilgili bilgi almak için şimdi iletişime geçin!
