MCT Hüquq Bürosu
Vəkillik & Konsaltinq

Vəkillər hər cür hüquqi problem və mübahisələrin ədalət və haqqa uyğun həllində və də hüquq qaydalarının tam olaraq həyata keçirilməsində, ədliyyə orqanlarına, hakimlərə, vəzifəli və fiziki şəxslərə, kollegiya və qurumlara kömək etmək məqsədilə öz hüquqi bilik və təcrübələrini ədalətin xidmətinə və şəxslərin xeyrinə təsis edən dövlət qulluğunda sərbəst işləyən şəxsdir.

Türkiyə Cumhuriyyəti Vəkillik Qanununun 1-ci maddəsi “Vəkillik dövlət xidmətidir” kimi peşənin mahiyyətini açıq şəkildə ortaya qoyub. Tərifdən də anlaşıldığı kimi vəkil ikitərəfli funksiyaya malikdir. Vəkil tərəf nümayəndəsi kimi fəaliyyət göstərməklə yanaşı, məhkəmə fəaliyyətində “məhkəmə orqanının işçisi” kimi iştirak edir və ədalətin bərqərar olması səylərində iştirak edir.

Bundan əlavə, vəkil hüquqi problemlə bağlı məsləhətləşməyə ehtiyac olduğu hallarda məsləhət alınan şəxsdir. Vəkil hansı növdən olursa olsun, öz fəaliyyətini elə həyata keçirməlidir ki, ictimaiyyət, həmkarları, müxtəlif orqanlar ona inamla baxa bilsin. Bu etimad vəkilin sosial faydanı hədəfləyən peşəsini tələb olunduğu kimi icra edə bilməsi üçün ilkin şərtdir.

Vəkilin ədalət mühakiməsində iştirakı, yalnız hüquqi yardım üçün müraciət edən şəxslə fərdi qaydada fəaliyyət göstərən vəkil və ya vəkilin daxil olduğu qurum (hüquq məsləhətxanaları, vəkil büroları, vəkil firmaları və s.) arasında bağlanmış müqavilə əsasında həyata keçirilir.

Vəkil-müvəkkil müqaviləsi, müvəkkilin yerinə yetirilməsini istədiyi vəkillik xidmətinə qarşılıq ödəniş müqabilində Vəkilin iş görməyi öhdəsinə götürdüyü bir müqavilədir. Bu müqavilə vəkillik müqaviləsi adlanır və hər iki tərəfə borc yükləyən müqavilələrdəndir. Bu məsələ Türkiyə Cumhuriyyəti Vəkillik Qanununun 163-cü maddəsində “…müəyyən hüquqi yardımı və məbləği və ya dəyəri əhatə etməlidir” hər iki tərəfə məsuliyyət yükləyən müqavilə kimi müəyyən edilir.

Hüquq peşəsinə xas olan işin predmeti müvəkkilin məhkəmə və digər rəsmi orqanlar qarşısında təmsil olunması ola bilər. Bu işlər müqavilələrin bağlanması, yazılı və şifahi məsləhətləşmələr zamanı iştirak etmək, hüquqi münasibətlərin tənzimlənməsinə kömək etmək, müqavilə layihəsi hazırlamaq, şirkət nizamnaməsini hazırlamaq və başqa fəaliyyətlər ola bilər.

Hüquqi yardım cəmiyyətin iqtisadi cəhətdən zəif olan üzvlərinə göstərilən və məhkəməyə müraciət üçün maneələri aradan qaldırmaq məqsədi daşıyan bir prinsipdir. Bu prinsip ədalətli mühakimə hüququndan irəli gəlir.

Hüquqi yardım məhkəmə rüsumlarından və xərclərdən azad olmaq kimi məsələləri əhatə edir. Vəkillər kollegiyasının hüquqi yardım qərarı ilə yalnız vəkil təyin oluna bilər. Hüquqi yardım haqqında qərar məhkəmə tərəfindən verilməlidir. Ərizəçi öz işi ilə birlikdə mahiyyəti üzrə hüquqi yardım tələb edə bilər; həmçinin iddia qarşısında əsas iddiasını təqdim edəcəyi məhkəməyə müraciət edərək hüquqi yardım tələb edə bilər. Məhkəmə hüquqi yardım tələbini həm iclas zamanı, həm də dosye üzərindən incələyə bilər. Lakin müraciət olduqda, hüquqi yardım tələbinin araşdırılması dinləmə yolu ilə də həyata keçirilir.

• Türkiyə Respublikasının Konstitusiyası:

Maddə 36-Hər kəsin qanuni vasitə və yollardan istifadə etməklə məhkəmə orqanları qarşısında iddiaçı və ya cavabdeh qismində iddia və müdafiə olunmaqla ədalətli məhkəmə araşdırması hüququ vardır. Heç bir məhkəmə öz mandatı və səlahiyyətləri çərçivəsində işə baxmaqdan yayına bilməz.

• Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası:

Maddə 6 – Ədalətli məhkəmə hüququ;

1. Hər kəs, onun mülki hüquq və vəzifələri müəyyən edilərkən və ya ona qarşı hər hansı cinayət ittihamı irəli sürülərkən, qanun əsasında yaradılmış qərəzsiz məhkəmə vasitəsilə, ağlabatan müddətdə işinin ədalətli araşdırılması hüququna malikdir. Məhkəmə qərarı açıq elan edilir, lakin demokratik cəmiyyətdə əxlaq, ictimai qayda və ya milli təhlükəsizlik maraqları naminə, həmçinin, yetkinlik yaşına çatmayanların maraqları və ya tərəflərin şəxsi həyatının müdafiəsi bunu tələb etdikdə, yaxud məhkəmənin fikrincə, aşkarlığın ədalət mühakiməsinin maraqlarını poza biləcəyi xüsusi hallar zamanı ciddi zərurət olduqda mətbuat və ictimaiyyət bütün proses boyu və ya onun bir hissəsində məhkəmə iclasına buraxılmaya bilər.
2. Cinayət törətməkdə ittiham olunan hər kəs onun təqsiri qanun əsasında sübut edilənədək təqsirsiz hesab edilir.
3. Cinayət törətməkdə ittiham olunan hər kəs, ən azı aşağıdakı hüquqlara malikdir:

(a) ona qarşı irəli sürülmüş ittihamın xarakteri və əsasları haqqında onun başa düşdüyü dildə məlumatlandırılmaq;

(b) öz müdafiəsini hazırlamaq üçün kifayət qədər vaxta və imkana malik olmaq;

(c) şəxsən və ya özünün seçdiyi müdafiəçi vasitəsilə özünü müdafiə etmək və ya müdafiəçinin xidmətini ödəmək üçün vəsaiti kifayət etmədiyi zaman, ədalət mühakiməsinin

maraqları tələb etdikdə belə müdafiədən pulsuz istifadə etmək;

(d) onun əleyhinə ifadə vermiş şahidləri dindirmək və ya bu şahidlərin dindirilməsinə nail olmaq və onun əleyhinə ifadə vermiş şahidlər üçün eyni olan şərtlərlə onun lehinə

olan şahidlər çağırmaq və dindirməyə nail olmaq;

(e) məhkəmədə istifadə olunan dili başa düşmürsə və ya bu dildə danışa bilmirsə tərcüməçinin pulsuz köməyindən istifadə etmək.

Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 6-cı maddəsində və 1982-ci il Konstitusiyasının 36-cı maddəsində ifadə olunan ədalətli məhkəmə muhakiməsi, məhkəmə prosesinin haqqa uyğun  və ədalətli icrasını hədəfləyir.

AİHK-nın 6-cı maddəsində tənzimlənən ədalətli məhkəmə muhakiməsinin əsas elementlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

1- Qanuni, müstəqil və qərəzsiz məhkəməyə müraciət etmək,

2- Ədalətli məhkəmə muhakiməsi,

3- Ağlabatan müddətdə mühakimə olunmaq,

4- İctimai (hər kəsə açıq şəkildə) mühakimə olunmaq.

Qanunla müəyyən edilmiş qərəzsiz və müstəqil məhkəmə qarşısında mühakimə olunmaq hüququ; Bu, ən mühüm insan haqlarından biridir. Əhəmiyyətinə görə bir çox ölkələrin konstitusiyaları, milli konvensiyaları və milli qanunları ilə təmin edilir.

Ədalətli və haqqa uyğun muhakimənin təmin edilməsində mühüm elementlərdən biri də məhkəmə prosesinin açıq keçirilməsidir. Bütün məhkəmə icraatları üçün qüvvədə olan bu prinsip məhkəmə icraatının əlaqəsi olmayan şəxslər tərəfindən izlənəbilməsidir.

Vəkil haqqı olaraq da bilinən Vəkillik xidmət haqqı, müvafiq qanunvericiliyə zidd olmamaq şərti ilə, müqavilə azadlığı çərçivəsində hüquqi xidmət göstərmək və ondan faydalanmaq üçün tərəflərin sərbəst şəkildə qərarlaşdırdıqları ödəmədir.

Hər il Vəkillər Kollegiyası tərəfindən tövsiyə edilən minimum əmək haqqı tarifləri dərc edilir. Məsələn, Ankara Vəkillər Kollegiyasının 2023-cü il üçün tövsiyə etdiyi minimum vəkillik xidmət haqqı rəsmi internet saytında dərc olunub.

Müvafiq qanunvericiliyin müddəalarına uyğun olaraq hər cür hüquqi işlərin, əməliyyatların və məsləhətləşmələrin ödənişli olduğunu deyərək vəkillə məsləhətləşmənin ödənişli olduğunu bildirilməkdədir. Bu haqq yuxarıda izah edildiyi kimi vəkilin minimum əmək haqqı tarifləri ilə müəyyən edilir. Vəkillər ödənişsiz heç bir vəzifəni, o cümlədən pulsuz məsləhətləşməni yerinə yetirə bilməzlər, çünki bu, haqsız rəqabət yaradır və vəkilin öz peşəsinin şərəfini və vəkillik hüquqlarını pozduğuna görə vəkillər kollegiyası tərəfindən cəzalandırılması ehtimalı var.

Dünyadakı digər hüquq sistemlərində olduğu kimi, Türkiyə Hüquq Sistemində də istisnalar xaric vəkillə təmsil olunmaq məcburi deyil. Hərkəs sərbəst şəkildə iş üzrə icraatı həyata keçirə və məhkəmə iclaslarında özünü təmsil edə bilər. İstisnalar çərçivəsində cinayət məhkəmələri bəzi hallarda vəkilləri məcburi təyin edir. Bu halları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

Şübhəli və ya təqsirləndirilən uşaq ruhi xəstədirsə, kar və laldırsa və ya özünü müdafiə edə bilmirsə,

– təqsirləndirilən şəxs 5 ildən artıq müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılan cinayətə görə mühakimə olunursa;

– Həbs tələbi olduqda, həbs tələbinin qiymətləndirilməsində,

– şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs müşahidə altına alınmalı olduqda;

– Təqsirləndirilən şəxs iclasın qaydasına xələl gətirəcək davranışlarına görə məhkəmə zalından çıxarılıbsa,

– Təqsirləndirilən şəxsin qaçması halında.

Digər tərəfdən, məhkəmə qarşısında bərpası mümkün olmayan zərərlərə yol verməmək və hüquqlarını itirməmək üçün şəxsin müəyyən dərəcədə təcrübə tələb edən hüquq sahəsində vəkildən lazımi dəstəyi alması faydalı olacaq. . Yalnız hüquqi problemlə qarşılaşdıqda deyil, həm də hər hansı hüquqi tədbirdən əvvəl vəkillə məsləhətləşmək çox vaxt sizi böyük zərərlə üzləşməyin qarşısını alır.

Ümumilikdə etibarnamə, hər hansı bir işin icrasını bir nəfərin başqa bir nəfərə etibar etdiyini bildirən sənəddir. Türkiyə Cumhuriyyətində işin növünə görə etibarnamə / vəkalətnamələrin növləri də fərqlilik göstərir. Məhkəmə prosesində görülən işlərin təqibi üçün Vəkil təyin olunan şəxsə “Genel Vekaletname” verilməlidir ancaq bəzi işlərdə “Özel Vekaletname”lərin verilməsi zəruridir. Buna misal olaraq Boşanma Məsələləri, Siğorta İşləri vb göstəriləbiər. Aşağıda yer alan Forumdan vəkalətnamə məlumatlarımızı əldə edə bilərsiniz.